Kripto para birimi nedir?

Kripto para birimi yalnızca ‘blok zinciri’ adı verilen internet üzerindeki bilgisayar ağında bulunan dijital para birimidir. Merkezi olmayan kripto para birimleri geleneksel bankacılık dışında sanal olarak mevcuttur ancak yine de diğer para birimleri gibi ticareti yapılabilir.

Orijinal ve en çok bilinen para birimi Bitcoin olsa da artık aynı teknoloji esasına dayanan binlerce kripto para birimi bulunmaktadır.

KRİPTO PARA BİRİMLERİ NASIL ÇALIŞIR?

Kripto para birimleri, merkezi otoriteye bağlı olmayan, herhangi bir kişi veya kuruluş tarafından (merkez bankası gibi) kontrol edilmeyen bir tür dijital paradır. Dosya paylaşımındaki uçtan uca ağ mantığı burada da geçerlidir; ağdaki herkes dosyaları paylaşır, dosyalar sadece bir bilgisayarda saklanmaz.

Merkezi bir otoritenin olmaması ise hesaplar, bakiyeler ve işlemlerin kontrolü konusunda güvenilecek herhangi bir kurum ihtiyacını ortadan kaldırmaktadır. Bir diğer deyişle, şeffaflık artar ve dolandırıcı muhasebe ya da sistem içinde ‘mükerrer harcama’ gibi hata riski azalır.

Bitcoin benzeri yeni oluşturulan kripto para birimleri, blok zinciri olarak bilinen veri tabanına girilmektedir. Para birimleri, bilgisayarların madencilik adı verilen süreçte bir dizi karmaşık algoritmaları çözmesiyle oluşmaktadır. Bu algoritmalar, işlemleri güvence altına almak ve ilave kripto para birimlerinin oluşturulmasını düzenlemek için kriptografiden yararlanmaktadır.

Ağ içerisinde her bir uç, tüm işlemlerin ve dolayısıyla da her hesap bakiyesinin geçmiş kaydını eksiksiz olarak tutar. Kripto para birimi, finansal işlem sergilemenin bir yoludur. Aşağıda bir işlem için yaşam döngüsünü görebilirsiniz.

İŞLEM YAŞAM DÖNGÜSÜ

Blok zinciri teknolojisi nedir?

Tüm kripto para birimi işlemleri; merkezi olmayan, dijital ortak muhasebe defteri blok zincirinde kaydedilmektedir. Her yeni işlem, tüm işlem ‘zinciri’nde yeni bir ‘blok’u temsil etmektedir. Blok zinciri, dijital para birimi işlemlerinin muhasebesini yapmak için dağıtık kayıt teknolojisinden (DTK) yararlanır. Kripto para birimi kullanıcıları, blok zinciri aracılığıyla yapılan tüm işlemleri takip edebilir fakat işlemi yapan kullanıcının adı anonimdir. Blok zincirinin bir kopyası her bir ağ düğümüne indirilerek merkezi kayıt yedeği ihtiyacını doğurur.

Kripto Para Birimi Madenciliği Nedir?

Kripto para birimi (veya Kripto madeni para ya da Altcoin) madenciliği, kripto para birimi işlemlerinin doğrulanma sürecidir. Dijital Madenciler, karmaşık kriptografik bulmacaları çözmek için kazma yerine güçlü bilgisayar algoritmaları kullanmaktadır. Madenciler ise doğrulanan ve blok zincirine eklenen her bir işlem başına belirli miktarda yeni madeni parayla ödüllendirilir. Doğru donanıma sahip herkes madenci olabilir ancak Bitcoin, Ethereum ve diğer popüler kripto para birimlerinin madenciliğine artık düşük elektrik maliyetine sahip bölgelerde yer alan büyük ölçekli işletmeler tarafından yön verilmektedir.

Kriptografi Nedir?

Kriptografi, bilgilerin gizli kalmasını sağlamak için matematiksel kodlar kullanmaktadır. Kullanıcı, yalnızca mesajı normal dile çevirecek şifreyi biliyorsa şifrelenen mesajı okuyabilir. Bilgisayar çağında kriptolografi, insan beyninin çözemeyeceği kadar karmaşık olduğundan bilgisayar algoritmaları hem şifreler hem de şifre çözer. Kriptografi kullanımının en meşhur örneklerinden biri II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyasının kullandığı ve sonunda da Bletchley Park’taki İngiliz kriptologlar tarafından çözülen Enigma’dır.

KRİPTO PARA BİRİMLERİ NASIL KULLANILIR?

Kripto para birimleri online olarak ödeme ve işlem yapılmasına alternatif bir yol sağlamak amacıyla tasarlanmıştır ancak henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır. Son birkaç senedir spekülasyonlara neden olan kripto para birimlerinin bir gün yaygın olarak kullanılacağına (ya da kullanılmayacağına) inanılmaktadır. Esas itibarıyla yatırımcılar, kripto para birimlerinin para olarak kullanılacağına iddiaya girmektedir.

Hatırlatmak gerekirse para, üç amaca hizmet etmektedir:

Alış-veriş aracı (bir şeyleri satın almak ve satmak amacıyla kullanılabilir)
Hesap birimi (farklı şeylerin gerçek değerini temsil eden birimlere ayrılabilir)
Tasarruf aracı (değerini her zaman korur)

Kripto para birimlerinin bu niteliklerde hizmet sağlayıp sağlayamayacağı konusunda çok sayıda tartışma mevcut.

En azından şimdilik kripto para birimlerinin para olarak kullanılmasıyla ilgili temel sorun, fiyatlardaki dalgalanma. Fiyatlardaki dalgalanma öyle fazla ki tüccarların çoğu tarafından kripto para birimlerini ödeme yöntemi olarak kabul edilmiyor. Bir ürün ya da hizmetin fiyatının güncelliğini sürdürmesi için günden güne değişiklik göstermesi gerekiyor ve fiyatlar, değerini korumada güven veremeyecek kadar çok değişiklik gösteriyor. Fiyatlar sabitlendiğinde ise bütün bunlar değişmeye başlayabilir.

‘YETERSİZLİK’ HAKKINDA TARTIŞMA

Bitcoin konusunda ana akım ekonomistler, toplamda üretilecek sadece 21 milyon birimle ekonominin işlevini yerine getiremeyeceğine fazlasıyla inanıyor. Mevcut mali sistemde bankalar, banka kredileri aracılığıyla sınırsız bir şekilde para tedariki yaratabiliyor. Mevcut parasal sistemdeki (USD gibi) ‘itibari’ para birimleri, enflasyon nedeniyle zamanla değer kaybetmektedir.

İddialara göre ise Bitcoin, yetersizliğin değerin korunmasına yardımcı olduğu esasına dayanarak altın gibi değerli metallerden (madencilik) sonra modellendi. Zeminden çıkarılabilecek çok miktarda altın bulunuyor ve bir gün bu kaynak tükenecek ya da maden çıkarmaya değmeyecek kadar pahallı olacak. Bitcoin destekçileri, toplam bitcoin tedariki çıkarıldığında madeni paraların daha küçük birimlere bölünerek değer kazanacağını savunuyor.

EN POPÜLER KRİPTO PARA BİRİMLERİ

Bitcoin (BTC)

Bitcoin en çok bilinen ve en pahalı orijinal kripto para birimidir. Bitcoin’i gerçek kimliği hiçbir zaman tam olarak açıklanmayan Satoshi Nakamoto 2009 yılında oluşturdu. Bitcoin o kadar dikkat çekici bir çıkış yaptı ki diğer tüm kripto parala altcoin (Bitcoin’e alternatif) olarak adlandırıldı. Her bir Bitcoin için biçilen yüksek fiyat ise yatırımcıların altcoin’lere yönelmesine neden oldu. Yatırımcılar, gelecekte Bitcoin ile birlikte varlığını sürdürebilecek ya da Bitcoin’in yerini alabilecek altcoin’ler bulma çabasında. Çoğu altcoin, Bitcoin’in bazı kusurlarına çözüm bulma iddiasında, özellikle de sınırlı ölçeklenebilirliği konusunda. Şu ana kadar Bitcoin’in piyasa değeri, kendine en yakın alternatiflerin çok ötesinde.

Ethereum (ETH)

Ethereum, 2015 yılında oluşturulan dağıtık ortak blok zinciri ağıdır. Ethereum ile Bitcoin arasındaki temel fark ise ağ işlevi. Kripto para birimlerinin kime ait olduğunu takip etmek yerine Ethereum, merkezi olmayan uygulamalar için programlama kodu çalıştırmak için kullanılmaktadır. Ethereum ağının Ether adı verilen kendine ait jetonları bulunmaktadır. Ticareti yapılan Ether sıklıkla karıştırılarak Ethereum şeklinde anılmaktadır. Temel dayanak ise blok zinciri kullanmak isteyen herkesin en baştan yeni bir uygulama oluşturmasına gerek kalmadan Ethereum’dan yararlanabilmesi. Ethereum ağı aracılığıyla piyasaya sürülen birçok yeni altcoin (içlerinden büyük olanlar EOS, Zilliqa ve RChain) en nihayetinde bağımsız blok zincirleri olarak sunulmaktadır.

Ripple (XRP)

Para transfer aracı olan Ripple, Bitcoin ağından farklı işlemektedir. Blok zinciri teknolojisi kullanmaz ve sadece kendi madeni parasının transferiyle sınırlı değildir. Ripple kriptolar, itibari para birimleri, altın ve hatta uçuş milleri dahil her türlü para birimi transferinin yapılmasını sağlar. Hızlı işlem özelliği nedeniyle (Bitcoin’den 10.000 kat daha hızlı) bankalar, Ripple ile yakından ilgilenmektedir. Ripple protokolü, ticareti yapılabilen kendi jetonları vardır ancak bunlardan 100.000’i madencilik yapılarak değil, şirket hissesi olarak oluşturulmuştur.

EOS (EOS)

EOS 2017 yılında piyasaya sürülen EOS.IO blok zincirinin yerli kripto para birimidir. Merkezi olmayan uygulamalara ev sahipliği yapmak ve merkezi olmayan depolama yeri sunmak için akıllı sözleşme platformu ve merkezi olmayan işletim sistemi olarak faaliyet göstermesi amaçlanmıştır. EOS.IO’nun amacı Bitcoin gibi daha eski blok zincirlerinin ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmenin yanı sıra finansın geleneksel alanlarında tüm kullanıcılar için ücretleri ortadan kaldırmaktır. Ticareti yapılan EOS jetonundan, hesap sahibi tarafından oluşturulan/kullanılan uygulamalara yönelik blok zincirinde bant genişliği ve depolama yeri elde etmek için yararlanılmaktadır.

Bitcoin Cash (BCH)

En yaygın bilinen Bitcoin Classic (orijinal Bitcoin) ‘hard fork’ (zorunlu çatallaşma) ayrışması Bitcoin cash’tir. Hard fork, mevcut Bitcoin teknolojisine dayanarak oldukça yeni bir para birimi ortaya çıkarıyor. Bu çatallaşmanın oluşturulmasındaki ana denen ise ölçeklenebilirliği eklemekti. En büyük değişiklik ise saniyede daha fazla işlemin (örneğin daha hızlı) gerçekleşmesini sağlamak için blok ölçülerini artırmaktı.